Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι,
H ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, του περίφημου τρίτου τομέα, αποτελεί διαχρονικά, από το 2003, βασικό σημείο των προτάσεων μας για τους στόχους και τις κατευθύνσεις των πολιτικών απασχόλησης, σε όλα τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Απασχόληση, που ζητήθηκε η συμμετοχή και η γνώμη μας.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση άλλωστε, συμμετέχει σε όλες τις πιλοτικές εφαρμογές αλλά και τις δράσεις που εμπλέκεται η Κοινωνική Οικονομία στο ΕΚΤ ως βασικός, αν όχι κεντρικός, εταίρος. (ΔΕΣ: Δράσεις Κοινωνικής Οικονομίας στα πλαίσια του ΕΚΤ του Γ’ ΚΠΣ. ΕΥΣΕΚΤ κείμενο εργασίας, Οκτώβριος 2003). Φιλοδοξούμε να συνεχίσουμε να είμαστε βασικός εταίρος και μετά τις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες.
Στα πλαίσια της Β’ φάσης της EQUAL, ως Κ.Ε.Δ.Κ.Ε., συμμετέχουμε στην Α.Σ «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ», με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το ΕΚΚΕ, την ΕΕΤΑΑ και άλλους φορείς όπου επεξεργαζόμαστε προτάσεις νομοθετικού πλαισίου αλλά και στοχεύουμε παράλληλα, στην διαμόρφωση του διαρκούς FORUM, ενός Εθνικού Δικτύου, με περιφερειακή διάρθρωση, δομών υποστήριξης και συμβουλευτικής για την Κοινωνική Οικονομία. Η λειτουργία του θεωρούμε, βάσιμα, ότι θα στηρίξει σημαντικά την Τοπική ανάπτυξη και την απασχόληση των ευπαθών ιδιαίτερα ομάδων, τόσο στον κοινωνικό τομέα, όσο και σε άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Από την άλλη παρακολουθούμε τις διαδικασίες ,συμμετέχουμε στις επεξεργασίες του Εθνικού Θεματικού Δικτύου.
Έχουμε συμφωνήσει με τον ορισμό της κοινωνικής οικονομίας. «Ανάμεσα στο Κράτος και στην αγορά έχει αρχίσει να αναπτύσσεται σε πολλές προηγμένες αλλά και σε αναπτυσσόμενες οικονομίες ένας νέος τομέας, της Κοινωνικής Οικονομίας. Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, τις κοινωνικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμούς και διάφορους τύπους ενώσεων που στηρίζονται στην αυτό-οργάνωση των πολιτών, την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, στη βάση της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. Προσπαθεί να καλύψει «κενούς χώρους» που αφορούν μεγάλα τμήματα ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, συνήθως κοινωνικού χαρακτήρα των οποίων η παραγωγή και η διάθεση από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς κρίνεται ασύμφορη, η δε παροχή τους από το κράτος πολλές φορές ανέφικτη».
Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι η επιχείρηση της Κοινωνικής Οικονομίας είναι πριν απ’ όλα μια επιχείρηση, αλλά με διαφορετικές αξίες.
Χαρακτηριστικά μιας τυπικής επιχείρησης:
• Οικονομική ισορροπία.
• Σεβασμός των κανόνων της αγοράς.
Χαρακτηριστικά μιας επιχείρησης της Κοινωνικής Οικονομίας:
• Σεβασμός των αξιών (ξεπερνά τα προσωπικά συμφέροντα και αφορά τα συλλογικά συμφέροντα).
• Οικονομική ισορροπία.
Οι επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας, διαφοροποιούνται στα εξής σημεία:
Κοινωνικός σκοπός λειτουργίας – όχι κέρδος, προϊόντα, υπηρεσίες και θέσεις εργασίας κύρια σε ευπαθείς ομάδες.
Οργάνωση της επιχείρησης – συλλογική, δημοκρατική.
Χρηματοδότηση – κοινωνική και εταιρική, με ευθύνη και συμμετοχή και τέλος
Η ανάγκη δημιουργίας Κοινωνικής Επιχείρησης απαντά σε υπαρκτές ανάγκες και προβλήματα, κοινωνικής και χωρικής συνοχής και όχι σε καταναλωτικές επιθυμίες και επιδιώξεις.
Το ενδιαφέρον της Αυτοδιοίκησης δεδομένο, μια πού τύπος κοινωνικής οικονομίας που επιλέγεται κάθε φορά, καθορίζεται από το «χωρικό» στοιχείο, είναι σταθερά προσανατολισμένος στην αντιμετώπιση τοπικών προβλημάτων και ιδιαιτεροτήτων, εξ’ ου και η πολυτυπία των μορφών οργάνωσης και δράσης που την διακρίνει. Η δε φύση των προβλημάτων που καλείται να λύσει, καθορίζει στις περισσότερες περιπτώσεις σημαντικά, άμεσα ή έμμεσα, το τοπικό ποσοστό της απασχόλησης και συνακόλουθα την τοπική ανάπτυξη. Κλασσικό παράδειγμα στη χώρα μας, ο πιο αναγνωρίσιμος ίσως παράγοντας Κοινωνικής Οικονομίας: οι Γυναικείοι Συνεταιρισμοί
Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται περίπου 110 γυναικείοι αγροτουριστικοί και αστικοί συνεταιρισμοί, που συμμετέχουν περισσότερες από 5.000 χιλιάδες γυναίκες και που σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στην ελληνική περιφέρεια, αποτελούν σημαντικό συντελεστή του διαθέσιμου τοπικού εισοδήματος.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, όλες οι έρευνες σε εθνικό, ευρωπαικό και παγκόσμιο επίπεδο, συγκλίνουν και αναφέρουν ως προνομιακά πεδία δράσης της Κοινωνικής Οικονομίας, την κοινωνική πολιτική, το περιβάλλον, τον πολιτισμό. Aς έχουμε εδώ υπ’ όψη μας τη διαπίστωση, από το εισαγωγικό κείμενο εργασίας της ΕΥΣΕΚΤ για την κοινωνική οικονομία, Οκτώβριος 2003:
«Επισημαίνεται ότι και η ανάπτυξη του Κράτους Πρόνοιας στην Ελλάδα δεν έφτασε ποτέ στα επίπεδα εκείνα των άλλων κρατών μελών της Ε.Ε.. Πολλές από τις ανάγκες που σε άλλες χώρες αντιμετωπίστηκαν στο πλαίσιο του Κράτους Πρόνοιας, στην Ελλάδα είτε δεν καλύφθηκαν με κανένα τρόπο είτε καλύφθηκαν από τα άτυπα δίκτυα της οικογένειας και εν μέρει από εθελοντικούς και μη κερδοσκοπικούς Οργανισμούς συμπεριλαμβανομένης της Εκκλησίας, που δραστηριοποιούνται παραδοσιακά στην παροχή ορισμένων προνομιακών και κοινωνικών υπηρεσιών.
Σήμερα, λόγω της δημοσιονομικής κρίσης, και της εμπειρίας των άλλων κρατών μελών της Ε.Ε. που είχαν ανεπτυγμένα συστήματα κρατικής πρόνοιας είναι αμφίβολο αν στην Ελλάδα το Κράτος Πρόνοιας θα επεκταθεί για να καλύψει ανάγκες που δεν καλύφθηκαν παλιότερα η για να αναλάβει να καλύψει νέες ανάγκες που εμφανίζονται. Ταυτόχρονα, τα άτυπα δίκτυα (της οικογένειας κατά κύριο λόγο), δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες σήμερα να καλύψουν διάφορες ελλείψεις εξαιτίας των αλλαγών στην Ελλάδα σχετικά με την δομή της κοινωνίας της οικογένειας, όπως επίσης λόγω της αυξανόμενης συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό».
Εδώ οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψη μας, ότι μια νέα κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα διαμορφώνεται στο Ελληνικό και στο Ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα προβλήματα της νέας φτώχειας (περισσότερο από 20% του πληθυσμού στη χώρα μας), της δημογραφικής γήρανσης (δείκτης γήρανσης από 1,23 το 2004 σε 1,95 το 2030 -Eurostat Μάρτης 2007), οι προβλέψεις σημαντικών αλλαγών ,πληθυσμιακών μεγεθών, σε περιφέρειες της χώρας με (προβλεπόμενες μεταβολές πληθυσμού Περιφερειών από 2004 σε 2030, Eurostat Μάρτης 2007, -10,3% Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, -22,1% Βόρειο Αιγαίο, +11,5% Κρήτη, +10,5% Ιόνια Νησιά, +7,5% Κεντρική Μακεδονία), το μεταναστευτικό δυναμικό (1 στους 10 κατοίκους το 2007 – 1 εκατομμύριο, 2,5 στους 10 το 2050 – 4 εκατομμύρια, Eurostat).
Νέα φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού, μεγέθυνση των περιφερειακών ανισοτήτων και του γεωγραφικού αποκλεισμού πού καθιστούν, τις δομές και τις επιχειρήσεις Κοινωνικής Οικονομίας, επιτακτικά αναγκαίες λόγω της ευελιξίας, της προσαρμοστικότητας και της δυνατότητας κινητοποίησης του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου, της τοπικής κοινωνικής εταιρικότητας που επιτυγχάνουν.
Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τονίζει την σημασία των 9.000.000 θέσεων εργασίας που υπάρχουν και τη δυναμική αύξησής τους στην Ε.Ε.. αναφέρεται στην έλλειψη θεσμικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και το σχεδιασμό για την δημιουργία του. Επίσης, τονίζει την σημασία της κοινωνικής εταιρικότητας, ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί προνομιακό χώρο απασχόλησης των πολιτών με αναπηρία και ειδικές δυνατότητες, ενώ επισημαίνει τον ιδιαίτερο υποστηρικτικό ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις κοινωνικές επιχειρήσεις που αναπροσάρμοσε, την παροχή υπηρεσιών και λειτούργησε σαν εργαλείο τοπικής ανάπτυξης.
Κοινές λοιπόν, οι διαπιστώσεις, τόσο Εθνικών όσο και Ευρωπαϊκών φορέων, για την σημασία της κοινωνικής οικονομίας και τις προφανείς, άμεσες επιπτώσεις της στην ανάπτυξη της απασχόλησης., Η υστέρηση της χώρας σε σχέση με τους στόχους της Λισσαβόνας, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμποδίζουν την ανάπτυξη της Κ.Ο. στη πατρίδα μας.
Σε παλιότερα κείμενα της Ε.Υ.Σ.Ε.Κ.Τ διατυπώνεται μία άποψη που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας. «Στην Ελλάδα κοινή διαπίστωση είναι ότι οι δραστηριότητες του τομέα της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες και οι οποιεσδήποτε προσπάθειες που γίνονται τα τελευταία χρόνια από διάφορους φορείς προσκρούουν, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη ενός κατάλληλου και ευέλικτου πλαισίου για την θεσμική, διοικητική και χρηματοδοτική στήριξη των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται στον τομέα αυτό».
Σήμερα στη χώρα μας οι δυνητικοί υποστηρικτές Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας είναι:
➢ ΕΟΜΜΕΧ
➢ ΟΑΕΔ
➢ ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών Θεμάτων Ισότητας)
➢ ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΟΔΟΣΙΑΣ ΜΙΚΡΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως από Συνεταιρισμούς)
➢ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
➢ ΚΕΤΑ (Κέντρα Επιχειρηματικότητας και Τεχνολογικής Ανάπυξης)
➢ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ
➢ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ (Αυτοδιοίκηση – Συνεταιρισμοί)
➢ ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
➢ ΔΟΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΜΕΣΩ Κ.Π. EQUAL
Ο μοναδικός υποστηρικτικός μηχανισμός κατεύθυνσης στην Κοινωνική Επιχειρηματικότητα, είναι το ΕΚΕΠ (Εθνικό Κέντρο Ευρωπαϊκού Προσανατολισμού), κυρίως για άτομα με αναπηρία.
Απαιτείται άμεσα να αλλάξει η σημερινή κατάσταση σε σχέση με την Κοινωνική Οικονομία, που έχει ως εξής:
1. Έλλειψη θεσμικού πλαισίου - ανάγκη δημιουργίας του με ευνοϊκές ρυθμίσεις (φορολογικές, χρηματοδοτικές κ.τ.λ.).
2. Έλλειψη υποστήριξης και καθημερινής συμβουλευτικής στους φορείς του – ανάγκη εξασφάλισης συνέχειας των δομών που δημιουργήθηκαν.
3. Ανεπαρκής χρηματοδότηση – απαιτείται νομοθετικό πλαίσιο για εναλλακτικές πιστώσεις, ειδικό ταμείο εγγυοδοσίας και αναπροσαρμογής των υπαρχόντων.
4. Έλλειψη εξειδικευμένων στελεχών – απαιτείται λήψη δέσμης μέτρων (προγράμματα σπουδών σε ΑΕΙ/ΤΕΙ επαγγελματικής κατάρτισης, εκπαίδευση εκπαιδευτών, πιστοποίηση επαγγελματιών κ.λ.π.).
5. Ανεπαρκείς ρυθμίσεις για την ένταξη ατόμων με αναπηρία στις δραστηριότητες της Κοινωνικής Οικονομίας – απαιτούνται ειδικά στελέχη σε ΟΑΕΔ, ΚΠΑ, συνεχή στήριξη τους στον επαγγελματικό χώρο κ.λ.π.
6. Δυσκολίες στην δικτύωση και εκπροσώπηση του τομέα – αναγκαιότητα η συγκρότηση ενός φορέα εκπροσώπησης, προτείνεται να είναι το FORUM.
7. Πρόβλημα συνεργασίας με φορείς του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – απαιτείται δυνατότητα προνομιακών προγραμματικών συμβάσεων για προμήθεια προϊόντων και υπηρεσιών – θέσπιση «κοινωνικών κριτηρίων» για διαγωνισμούς και συμβάσεις.
Η επίλυση ,τουλάχιστον ενός μέρους, αυτών των προβλημάτων αποτελεί προϋπόθεση για την ουσιαστική και παραγωγική συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κοινωνική Οικονομία στη χώρα μας. Σ’ αυτά σε μεγάλο βαθμό απαντούν οι στόχοι και το έργο της Α.Σ «.ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ», που παρήγαγε ήδη μια καλή τοπική πρακτική ,τους Διευκολυντές πόλης σε Βόλο και Λιβάδι. Στην επίλυσή τους συμβάλουν, τα μεθοδολογικά εργαλεία και τα πορίσματα των Ομάδων Εργασίας του Εθνικού Θεματικού Δικτύου, οι ανταλλαγές διεθνών και εθνικών καλών πρακτικών.
Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι,
Πιστεύουμε ότι η ύπαρξη ισχυρών δομών Κοινωνικής Οικονομίας μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στις αναγκαίες ισχυρές δημόσιες Κοινωνικές δομές, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικότερα προβλήματα τόσο των ευπαθών κοινωνικών ομάδων όσο και προβλημάτων που προκύπτουν από το γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας και της υδροκεφαλικής κοινωνικοοικονομικής διάρθρωσής της (Αθηνοκεντρισμός, ερήμωση υπαίθρου, υποβαθμισμένες κοινωνικές υπηρεσίες στην Περιφέρεια, μεγάλες Περιφερειακές και Ενδοπεριφερειακές ανισότητες). Η ύπαρξη ενός ισχυρού τρίτου τομέα μαζί με την αναγκαία διοικητική και φορολογική μεταρρύθμιση που προτείνουμε (αιρετή περιφέρεια, ουσιαστική αποκέντρωση πόρων και αρμοδιοτήτων, κ.λ.π.) θα συμβάλλουν δυναμικά και στην αύξηση της απασχόλησης και ιδιαίτερα των ευπαθών κοινωνικά ομάδων. Η διατήρηση και η εξασφάλιση απασχόλησης σε ένα ικανό ποσοστό ανθρώπινου δυναμικού στην περιφέρεια αποτελεί για εμάς και πιστεύω για όλους, Εθνική Προτεραιότητα
Εμείς, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, και πιστεύουμε μαζί σας, θα διεκδικήσουμε η Πολιτεία να πάρει τις αναγκαίες νομοθετικές και οικονομικές πρωτοβουλίες.
Δημήτρης Μπίρμπας
Εμπειρογνώμονας ΚΕΔΚΕ
-
